سپاه دانش

به قلم دامنه. به نام خدا. سلسله مباحث ایران شناسی. رژیم های استبدادی معمولاً از آگاهی اجتماعی وحشت دارند، ولی گاه مجبورند به اقتضائاتی ولو به اِکراه تن دهند. شاه (پهلوی دوم) برای حفظ دیکتاتوری و سلطنت موروثی خود، در دهۀ 40 تن به رفرُم دیکته شدۀ آمریکا داد و سپاه دانش را ایجاد کرد. نهادی آموزشی برآمده از انقلاب سفید مشهور به «انقلاب شاه و مردم» با هدف تغییر و تحول در جامعه سنتی ایران. یعنی برنامۀ سوادآموزی روستائیان و ساکنان مناطق دورافتاده کشور.

سپاه دانش _که در سال 1341 به تصویب مجلس رسید و در سال 1342 آغاز شد_  متشّکل از جوانان دیپلم و بالاتر بود _که بعد از سپری کردن یک دوره 4 ماهه در پادگان های آموزشی ارتش و گرفتنِ درجه گروهبانی_ به روستاهای ایران (با 70% بی سواد) می رفتند و به جای خدمت در ارتش و مرزبانی، به شغل معلمی مشغول می شدند. آنان «موظف بودند به افراد بی سواد به ویژه کودکان 7 تا 17 ساله سواد بیاموزند». در منابع آمده است:

«28 دوره از پسران و 18دوره از دختران در این سپاه خدمت کردند که شماره آنها به بیش از 100 هزار تن می‌رسید که بسیاری از آنها پس از پایان دوره خدمت به استخدام وزارت آموزش و پرورش در آمدند.»

تصاویر زیر _با عکاسی دیمتری کیسل_ سپاهیان دانش در سال 1343 در مناطق روستایی شیراز است:

و

(منبع)