قصیده‌ی "ولهُ فى طلب الحقایق" اوحدی

قصیده‌ی "و له فى طلب الحقایق" اوحدی مراغه‌ای

دامنه: به نام خدا. سلام. خواندن کامل این قصیده‌ی شیرین فارسی، واقعا" لذت دارد. یک خداشناسی ژرف و یک جهان‌شناسی عظیم و یک سیر تاریخی جالبی‌ست از هستی و هستی‌بخشی. انسان را با بسیاری از امور گذشته و حال، آگاه می‌کند و شورِ معرفت در وی برپا.

متن کامل این قصیده‌ی اوحدی

پروردگار نفس بباید شناختن

این نفس خود چه باشد و پروردگار چیست؟

زین سوى لامکان و از آن سوى هفت‌چرخ

پیوند آن دو واسطه کامکار چیست؟

این طول و عرض چند و زمان و مکان کدام؟

این خط و نقطه چون و محیط‌ومدار چیست؟

این چار عنصر و سه موالید و شش جهت

این پنج زورق و دو در و یک‌سوار چیست؟

این جان روشن و تن تاریک را چه حال؟

وین خاک ساکن و فلک بى‌قرار چیست؟

این وصلت و مفارقت و جوهر و عرض

این بهمن و تموز و خزان و بهار چیست؟

این قلب و این لسان و سکوت و کلام چه؟

این طبع و این مزاج و خیال و بخار چیست؟

در یک مگس مجاورت نوش و زهر چون؟

در یک مکان مناسبت گنج و مار چیست؟

اصل فرشته از چه و نسل پرى ز که؟

وین آدمى بدین صفت و اعتبار چیست؟

در پاى دار این فلک بى‌گناه کش

چندین هزار پیکر ناپایدار چیست؟

آوردنش به عالم و بردن به خاک چند؟

پروردنش به شکر و کردن شکار چیست؟

گوش ملوک از «لمن الملک» چون پرست

باز این نزاع و نخوت واین گیرودار چیست؟

منزل یکى و راه یکى و روش یکى

چندین هزار تفرقه در هر کنار چیست؟

اعداد را چو اصل به غیر از یکى نبود

این عقدهاى مختلف اندر شمار چیست

اى نقشبند پیکر معنی، بگوى تا

زین نقش‌ها ارادت صورت‌نگار چیست؟

الهام و وحى و کشف و مقامات و معجزه

در جنبش نبى و ولى آشکار چیست؟

ابلیس و خلد و آدم و حوا و خوشه چه؟

ذبح و خلیل و گلشن و نمرود و نار چیست؟

مصر و عزیز و یوسف و زندان و خواب چه؟

طور و عصا و موسى و سجیل‌خوار چیست؟

سیر براق و مسجد اقصى و جبرییل

طوبى و عرش و سدره و دیدار یار چیست؟

بوجهل را مخالفت احمد از چه خاست؟

و آن عنکبوت و پرده و صدیق و غار چیست؟

این حج و عمره و حرم و کعبه و مقام

وین خلق و سعى و وقفه و رمى حجار چیست؟

رومى رخان هفت زمین را چنان طواف

بر گرد آن سرادق زنگى شعار چیست؟

گر دیده‌اى مدینه علم رسول را

باب مدینه و اسد و ذوالفقار چیست؟

مد صراط و وضع ترازو و طى ارض

هول حساب و قول شفاعت‌گزار چیست؟

رحمت چو در قیاس فزون آمد از غضب
تشویش عبد و خشم خداوندگار چیست؟

از جاى آمدن تو اگر واقفى به عقل

در بازگشتن این فزع و زینهار چیست؟

فرمان که مى‌دهد به مکافات نیک و بد؟

مخلوق را درین بد و نیک اختیار چیست؟

اى زاهد، ار به سر عبادت رسیده‌اى

شرط نماز و روزه لیل‌ونهار چیست؟

هر جزو را که باز شمردم حقیقت است

گر راه برده‌اى به حقیقت، به یار، چیست؟

امر رموز «لیسک فى جبتى» چه بود؟

آن گفتن «اناالحق» و منصور و دار چیست؟

بر ما هزار گونه مباهات مى‌کنى

اى مدعى بگو که: یکى از هزار چیست؟

گر جاهلی، ز راهرو کاروان بپرس

ور عارفی، بگوى که تا: اصل کار چیست؟

تا کى دویدنت به یسار از یمین چنان؟

نادیده این قدر که یمین از یسار چیست؟

ما در حصار این فلک تیز گردشیم

وز جان بى‌خبر که: برون از حصار چیست؟

اى پادشاه، اگر نظر لطف مى‌کنى

زان روى پرده دور کن، این انتظار چیست؟

با اوحدى ز آتش دوزخ سخن مگوى

در دست این شکسته دل خاکسار چیست؟

باران رحمت تو به هر گوشه مى‌رسد

او هم به کوى تُست، برو هم ببار، چیست؟